In veel gemeenten komen steeds meer zogenaamde Mosquito’s hangen. Het gaat om een apparaatje dat een buitengewoon hinderlijke zoemtoon verspreidt. Men verjaagt er overlastgevende jongeren mee van hangplaatsen. De frequentiehoogte is zo ingesteld dat de toon alleen wordt waargenomen door oren die niet ouder zijn dan 30 jaar. Voor hangouderen is het dus geen oplossing. Zowel de overheid als particulieren beginnen er in toenemende mate gebruik van te maken. Is dit rechtens toegelaten?
Het apparaatje werkt in de praktijk uiterst efficiënt en voorziet in een sterke behoefte van de samenleving. Jongeren verlaten bij het aanzetten van het apparaat onmiddellijk de plek waar de Mosquito bereik heeft. Als men er een hele stad mee vol hangt, dan zou geen jongere zich nog op straat wagen.
Met de hinderlijke zoemtoon wordt inbreuk gemaakt op het in de Grondwet gegarandeerde recht op onaantastbaarheid van het lichaam. Dat mag de overheid uitsluitend doen als een wet afkomstig van regering en Staten-Generaal hiervoor toestemming geeft. Gemeentebesturen stellen zich echter mede op basis van een schrijven van de Minister van Binnenlandse Zaken Ter Horst op het standpunt dat voor zo’n onschuldige zoemtoon die geen pijn doet en niet schadelijk is, die eis niet geldt.
Ik ben het daar fundamenteel mee oneens. Het afnemen van een minuscule hoeveelheid speeksel voor een DNA-proef doet ook geen pijn en is al evenmin schadelijk. Toch heeft de wetgever het wel degelijk noodzakelijk gevonden om hiervoor een wettelijke basis te creëren.
Is er in het geval van de Mosquito dan niet zo’n wet aan te wijzen onder de titel waarvan het gebruik misschien toch is toegelaten? De apparaatjes worden geplaatst en beheert door gemeenteambtenaren in opdracht van de burgemeester. De burgemeester is immers verantwoordelijk voor de handhaving van de orde in het openbaar. Helaas voor hem, wordt er nergens in welke wet dan ook aan de burgemeestereen bevoegdheid toegekend om inbreuk te maken op de lichamelijke integriteit, zoals beschermd in de Grondwet.
Kan de burgemeester ze dan niet plaatsen en het beheer aan de politie overlaten? De politie hoeft de grondrechten niet altijd volledig te respecteren bij het handhaven van de openbare orde. Lichte inbreuken op grondrechten zijn toegelaten op basis van haar algemene taak de openbare orde als onderdeel van de rechtsorde te handhaven. De politie maakt bijvoorbeeld soms bij het observeren van een persoon inbreuk op het in de Grondwet beschermde recht op privacy. Zo lang het observeren echter beperkt blijft tot een geringe inbreuk, dat wil zeggen niet stelselmatig plaatsvindt, is het toegelaten onder deze algemene noemer volgens de geldende rechtspraak.
In het geval van de Mosquito blijft de inbreuk niet beperkt tot een geringe inbreuk. De hinderlijke zoemtoon valt onder de wettelijke definitie van geweld: elke dwangmatige kracht van meer dan geringe betekenis uitgeoefend op personen of zaken. Met de Mosquito wordt een persoon gedwongen het toneel te verlaten, hetgeen erop duidt dat de kracht van meer dan geringe betekenis is. De toepassing ervan kan de politie daarom niet onder algemene verantwoordelijkheid voor de openbare orde uitoefenen.
Mag de politie dan geen geweld gebruiken? Vanzelfsprekend mag zij dit, althans indien het doel dit rechtvaardigt en dit niet op andere wijze kan worden bereikt. Hieraan lijkt de inzet van de Mosquito wel te voldoen. Maar de politie mag hierbij echter slechts die geweldsmiddelen inzetten die de regelgeving haar toestaat. Voor een nieuwe vinding als bijvoorbeeld peperspray moest de Ambtsinstructie voor de politie nog niet zolang geleden worden aangepast.
De werking van geur en geluid verschillen in dit geval niet heel sterk van elkaar. Beide dwingen een persoon iets na te laten. Peperspray is echter veel agressiever dan de zoemtoon van de Mosquito. Het werkt echt verlammend. In zoverre gaat de vergelijking niet volledig op.
Mank gaat de vergelijking in ieder geval niet bij middelen als het waterkanon en traangas. En ook hiervoor is indertijd een wettelijke basis gecreëerd. Dat zou ook moeten gebeuren voor de Mosquito. De Ambtsinstructie voor de politie zou om die reden moeten worden aangepast. In onze rechtsstaat dient de overheid zich nu eenmaal te houden aan de door haar zelf ontworpen spelregels, ook als een oplossing van een maatschappelijk probleem dringend is gewenst.
Ook particulieren beginnen gebruik te maken van de Mosquito. Het is een aantrekkelijke gedachte om de hoeveelheid overlast van het voetbalveldje naast de deur zelf te kunnen regelen. In sommige gemeenten wil men daarom het gebruik van de Mosquito door burgers aan een vergunning van het college van b&w gaan onderwerpen. Dat is een begrijpelijke gedachte, maar een minder goed idee. Het college gaat burgers vergunnen geweld te gebruiken tegenover andere burgers, terwijl die overheid hiertoe zelf niet gerechtigd is.
