door A.J. Wierenga & C. Post
Op donderdagavond 28 januari vond in de gemeente Noordoostpolder een informatieavond plaats over een mogelijk tweede opvangcentrum voor vluchtelingen. Het ging om een besloten bijeenkomst die enkel toegankelijk was voor de direct omwonenden.
De burgemeester vreest voor wanordelijkheden rondom die bijeenkomst. Die vrees valt te begrijpen; eerdere informatieavonden over dit thema mondden in de gemeenten Geldermalsen, Steenbergen en Midden Drenthe uit in ongeregeldheden.
Bij ernstige vrees voor ernstige wanordelijkheden kan de burgemeester gebruik maken van zijn noodbevoegdheden. Door middel hiervan kan hij tijdelijk bijzondere maatregelen treffen die de politie moeten helpen de openbare orde te handhaven.
In dit geval wordt op grond van een noodbevel aan eenieder die niet is uitgenodigd voor de informatieavond de toegang ontzegd tot de locatie en de wijde omtrek daarvan.
“al degenen (…) die kennelijk niet behoren tot de genodigden van gemeente Noordoostpolder (…), zijn verplicht zich verwijderd te houden uit het in de bijlage aangegeven gebied, in gemeente Noordoostpolder op donderdag 28 januari 2016 van 17.00 uur tot donderdag 28 januari 2016 23.59 uur, voorzover zij niet woonachtig zijn in de gemeente Noordoostpolder.”
Het bevel richt zich tot een ieder, waardoor ook journalisten geen polshoogte kunnen nemen. Dat is blijkens de inleiding op het bevel ook de bedoeling van de burgemeester. Hij vreest dat de aanwezigheid van journalisten leidt tot ongeregeldheden. Een dergelijk verbod is uniek, de redenering erachter curieus.
De burgemeester denkt een verstoring van de openbare orde te voorkomen door journalisten uit het gebied te weren. Van de enkele aanwezigheid van journalisten zijn in het algemeen geen ernstige wanordelijkheden te verwachten. Het bevel had zich moeten richten tot potentiële relschoppers. Dat is ook waarvoor deze bevoegdheid bedoeld is.
Een zo algemene maatregel ontneemt de pers de mogelijkheid commentaar te vragen aan de bezoekers van de bijeenkomst. Het belet de pers zijn ‘waakhondfunctie’ uit te oefenen en de burgers te informeren over de ontwikkelingen in dit belangrijke maatschappelijke debat, terwijl hiervoor geen enkel noodzaak bestond.
Het recht op vrije nieuwsgaring is onder meer gewaarborgd in artikel 10 EVRM. Volgens het Europese Hof in Straatsburg kunnen alleen zwaarwegende maatschappelijke belangen de rechten van journalisten inperken. Zeker waar het gaat om het kritisch volgen van politici en overheden laat het Hof hiervoor weinig ruimte; journalisten leveren immers een belangrijke bijdrage aan het functioneren van de rechtsstaat.
Ook anderszins is het noodbevel onrechtmatig. De burgemeester beschikt in noodsituaties over een noodbevels- en een noodverordeningsbevoegdheid. De burgemeester van Noordoostpolder vaardigt algemeen verbindende voorschriften uit. Zodanige voorschriften dienen de vorm te hebben van een noodverordening. Daarmee is democratische controle van de gemeenteraad op dergelijke ‘noodwetgeving’ gewaarborgd. De burgemeester maakt echter gebruik van een noodbevel. Dat instrument is bedoeld voor voorschriften die zich tot specifieke personen richten. Die beperkte inhoud rechtvaardigt wel dat de gemeenteraad hiermee geen bemoeienis heeft.
